آشنایی با گل منحصر به فرد ارکیده

خانواده گل ارکیده (Orchid) یا ثعلبیان (Orchidaceae)، یک خانواده متنوع از گیاهان گلدار است که دارای شکوفه های رنگارنگ و معطر هستند. خانواده گل ارکیده دارای 28000 گونه شناخته شده است که در 763 طبقه توزیع شده است.

گل ارکیده به راحتی از گیاهان دیگر متمایز می شود؛ زیرا آنها علاوه بر بعضی از ویژگی های عادی مشترک ، ویژگی های Synapomorphies (یکی از خصوصیات و ویژگی های موجود در یک گونه ی اجدادی است که منحصراً اصالح شده و توسط فرزندان تکاملی آن به اشتراک گذاشته می شود.) به اشتراک می گذارند.

 

هرگونه از گل ارکیده کاربرد خاصی دارد؛ به طور مثال “ثعلب” که یک ماده اصلی در بستنی سنتی می باشد، از گونه ای از گل ارکیده که در ایران در کوه های «باغرو» که نزدیکی آستارا و اردبیل می روید، استخراج می شود.

برخی گونه ها برای مصارف دارویی به کار می رود؛ مثل داروی ضدبارداری که از میوۀ یک گونه ارکیده توسط بومی های استرالیا بدست می آید. همچنین در کشورهای آسیایی مانند چین ، ژاپن و کره از گونه های مختلف ارکیده برای دمکرده آرامش بخش، داروی ضدسرطان و حتی تولید نوعی چسب که در صنایع دستی کاربرد دارد، استفاده می شود.

 

 

دانستنی های درباره گل ارکیده

1- اندازه ارکیده ها با توجه به گونه آنها متفاوت می باشد، آنها می تواند به اندازه یک سکه یا خیلی بزرگ با وزنی معادل صدکیلوگرم باشند.

2- ارکیده ها چندین میلیون دانه تولید می کنند اما فقط چندتا از این دانه ها رشد می کنند و به گیاه بالغ تبدیل می شوند.

3- با توجه به محل زندگی ارکیده ها، شکل و مدل برگ های آنها متفاوت است. مثل ارکیده هایی که زیستگاه آنها دارای آب و هوای خشکی است برگ ها ضخیم و پوشیده از موم دارند و اگر محیط زندگی آنها گرم و مرطوب باشد، برگ های آنها به شکل نازک و دراز می باشند. برخی گونه ها نیز هیچ برگی ندارند.

4- گل های ارکیده می توانند در جاهای مختلفی زندگی کنند برخی از آنها در زیرزمین و برخی روی زمین (اشکال زمینی)  و برخی نیز میتوانند به گیاهان چوبی متصل شوند (انواع اپی فیتیک مانند ارکیده میمونی)

5- با توجه به گونه های مختلف گل ارکیده، می توانند از چند ساعت تا 6 ماه عمر کنند. برخی از گونه های خاص نیز وجود دارد که میتوانند تا 100 سال عمر کنند.

6- گل ارکیده کاربردهای مختلفی دارند، می توان از آنها در صنعت عطر سازی، ادویه جات، طب سنتی، دارویی و … استفاده کرد.

ارکیده جز گل هایی هستند که می توان از آنها به شکل تراریوم (باغ شیشه ای : محیطی برای پرورش و نگه داری گیاهان است که معمولا گیاهان درون یک ظرف شیشه ای سربسته نگه داری می شود) نگه داری کرد به علت اینکه رطوبت 80 درصد بهترین شرایط نگهداری ارکیده است، این گل می تواند با تراریوم سازگار شود.

 

ویژگی های منحصر به فرد و خاص گل

ارکیده

1- گل های نامنظم دارند.

2- دانه گرده ارکیده: اغلب به صورت توده ای مومی و فشرده می باشد که به آن پولینی (Pollinia) می گویند که تعداد آنها بین 2 تا 12 عدد متغیر است. پولینی نقش مهمی در تعیین جنس می باشد. بذر گرده گل ارکیده به صورت دانه های کوچک و مجزا نیستند.

3- بذرها :گل های ارکیده تعداد زیادی بذر تولید می کنند و به دلیل اینکه آنها هیچ اندوسپرمی ندارند، به آنها بذر لخت گفته می شود. برای همین این بذرها بدون کمک قارچ ها نمی توانند رشد کنند.

4- اندام های  جنسی نر و ماده : در ارکیده ها اندام های تولید مثل (پرچم ومادگی) درون یک ستون واحد به نام Column یا ژیناندریوم (Gynandrium) قرار گرفته است که داخل این ستون یک مجرا از کلاله تا قسمت تخمدان کشیده شده است.

5- شاخ های کوچک (شاخک Rostellum  ) : شاخک های در گل های ارکیده 2 نقش مهم و خاص را برعهده دارند. یکی از این وظایف و نقش ها تولید یک ماده چسبنده ای است که باعث جذب حشرات به سمت این اندام می شود و به گونه ای عمل می کند که هر گاه حشره بخواهد از گرده استفاده نماید، این ماده به پشت او می چسبد و به این نحو موجب گرده افشانی و انتقال گرده از یک گل به گل دیگر می شود. دومی وظیفه شاخک این است که مانند یک سد بین اندام های نر و ماده قرار می گیرد و مانع از گرده افشانی می شود.

دانشمندان گیاه شناسی معتقدند که وجود برخی گل های ارکیده با شکل های عجیب مانند: ارکیده زنبوری، ارکیده میمونی، و به شکل اردک، به دلیل این است که ارکیده ها می خواهند حشرات را به سمت خود جذب کنند تا عمل گرده افشانی بهتر انجام شده و نسل خود را از انقراض حفظ نمایند.